Πανελλήνιες 2024: Οι απαντήσεις στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών ​

Τα θέματα στο εξεταζόμενο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών κρίνονται όσον αφορά το διδαγμένο κείμενο αναμενόμενα, αν και οι παρατηρήσεις Β1 και Β2 έκρυβαν δυσκολίες και απαιτούσαν εμβάθυνση στη φιλοσοφία των Στωικών και στα χαρακτηριστικά της ελληνιστικής περιόδου για να απαντηθούν άρτια.

Σχετικά με το αδίδακτο κείμενο, το θέμα της μετάφρασης κρίνεται ιδιαίτερα απαιτητικό, ενώ και το θέμα Γ4α έκρυβε παγίδες και προϋπέθετε λεπτομερείς συντακτικές και γραμματικές γνώσεις.

Για τις απαντήσεις των θεμάτων συνεργάστηκαν οι καθηγητές Μπισδούλη Ελένη και Λουκάς Σκρέκης του Εκπαιδευτικού Οργανισμού ΡΟΜΒΟΣ. 

Α.1
1. Λάθος – «ἵνα μὴ κατὰ πόλεις μηδὲ δήμους οἰκῶμεν ἰδίοις ἕκαστοι διωρισμένοι δικαίοις, ἀλλὰ πάντας ἀνθρώπους ἡγώμεθα δημότας καὶ πολίτας, εἷς δὲ βίος ᾖ καὶ κόσμος»
2. Σωστό – «ὥσπερ ἀγέλης συν νόμου νόμῳ κοινῷ συντρεφομένης.»
3. Λάθος – «Οὐ γὰρ, ὡς Ἀριστοτέλης συνεβούλευεν αὐτῷ, τοῖς μὲν Ἕλλησιν ἡγεμονικῶς τοῖς δὲ βαρβάροις δεσποτικῶς χρώμενος, καὶ τῶν μὲνὡς φίλων καὶ οἰκείων ἐπιμελόμενος τοῖς δ’ ὡς ζῴοις ἢ φυτοῖς προσφερόμενος, πολέμων πολλῶν καὶ φυγῶν ἐν έπλησε καὶ στάσεων ὑπούλων τὴν ἡγεμονίαν»
4. Σωστό – «οὓς τῷ λόγῳ μὴ συν ῆγετοῖς ὅπλοις βιαζόμενος καὶεἰς ταὐτὸ συν ενεγκὼν τὰ πανταχόθεν»
5. Λάθος – «προσέταξεν ἡγεῖσθαι πάντας, ἀκρόπολιν δὲ καὶ φρουρὰν τὸ στρατόπεδον, συγγενεῖς δὲ τοὺς ἀγαθούς, ἀλλοφύλους δὲ τοὺς πονηρούς·»

Β.1
Ο Πλούταρχος στο συγκεκριμένο έργο του ταυτίζει το όραμα του Στωικού Ζήνωνα για την ιδεώδη «Πολιτεία» του με το στρατιωτικό και πολιτικό εγχείρημα του Μ. Αλεξάνδρου να εγκαθιδρύσει ένα παγκόσμιο κράτος. Πέρα από την τάση εξιδανίκευσης του μεγάλου ηγέτη, ένας τέτοιος συσχετισμός από την πλευρά του Πλουτάρχου δείχνει την ανάγκη να υπάρχει (ή να βρεθεί εκ των υστέρων) μία θεωρητική βάση, μία φιλοσοφική ιδέα και αξία, που να στηρίζει κάθε ανθρώπινη πράξη, πολύ περισσότερο ένα οικουμενικό ιστορικό γεγονός.
Στο συγκεκριμένο χωρίο αναφέρει ότι ο Αλέξανδρος πίστευε ότι είχε αποσταλεί από τον θεό ως 1) κοινός ρυθμιστής και 2) συμφιλιωτής όλων των ανθρώπων του τότε γνωστού κόσμου. Μάλιστα αναφέρει ότι ανταποκρίθηκε στους ρόλους αυτούς με το να εξαναγκάζει με τα όπλα όσους δεν έπειθε με τον λόγο, συνενώνοντας σε ενιαίο σύνολο τα πάντα και αναμειγνύοντας τους τρόπους ζωής και τα ήθη και τους γάμους και τις συνήθειες, όπως σε μια κούπα φιλίας. Μάλιστα αναφέρει πως πρόσταξε όλοι να θεωρούν πατρίδα τους την οικουμένη, ακρόπολη και φρουρά τους το στρατόπεδο, συγγενείς τούς αγαθούς και ξένους τους φαύλους. Είναι προφανές ότι ο Πλούταρχος παραβλέποντας ιστορικά δεδομένα, προβαίνοντας και σε έναν αναχρονισμό, στηρίζεται στη μόνη δυνατή ομοιότητα ανάμεσα στην πολιτεία του Ζήνωνα και το κράτος του Μ. Αλέξανδρου: δεν γνωρίζουν τους φραγμούς της εθνότητας και των παραδοσιακών ιστορικών κρατών. Με βάση αυτή και μόνο την ομοιότητα ο Πλούταρχος συστοιχίζει το φιλοσοφικό όραμα του Ζήνωνα με το πολιτικό έργο του Αλέξανδρου. Ο Πλούταρχος εντοπίζει ως καθοριστικό στοιχείο διαφοροποίησης ή ενοποίησης των ανθρώπων το δίκαιο, κατά προέκταση τους θεσμούς και την πολιτική οργάνωση. Ερμηνεύοντας την πολιτεία του Ζήνωνα με αυστηρά πολιτικούς όρους, είναι σαφές ότι λειτουργεί στο πλαίσιο των ιστορικών δεδομένων της ευρύτερης εποχής του (τρεις τουλάχιστον αιώνες μετά τον Ζήνωνα). Στην εποχή του Πλουτάρχου οι ισχυρές πολιτικές ηγεσίες των ελληνιστικών βασιλείων και κυρίως της ρωμαϊκής κυριαρχίας επιβάλλουν μια ενιαία πολιτική τάξη (pax Romana). Εξάλλου, τα γνωρίσματα της νέας πατρίδας που εγκαθιδρύει ο Αλέξανδρος διαμορφώνουν και μια νέα αντίληψη γι’ αυτή, καθώς είναι: α)μη εθνοκεντρική – ελληνοκεντρική, αφού δεν κάνει διάκριση μεταξύ Ελλήνων και βαρβάρων, ενώ δίνεται και τέλος στις πολεμικές συγκρούσεις και επιβάλλεται υπό την αυστηρή ηγεσία του Αλέξανδρου μια ειρήνη, β) οικουμενική πατρίδα, αφού έχει έναν ελέω θεού μονάρχη (θεόθεν) ως ηγέτη, διέπεται από μία ασάλευτη ενότητα και ειρήνη, την οποίαν επιβάλλει διά της πειθούς (λόγῳ) ή της βίας (ὅπλοις) ο απόλυτος μονάρχης (ἀρμοστής / διαλλακτής) και λειτουργεί ως χωνευτήρι τρόπων ζωής και ηθών από το οποίο παράγεται μια καινούρια πολιτική ενότητα (φιλοτήσιος κρατήρ).

Β2. Η πολιτική σκέψη των στωικών διευρύνει θεματικές που είχαν απασχολήσει τους κυνικούς. αμφισβητεί νόμους και ήθη, δίνει έμφαση στο φυσικό δίκαιο σε αντιπαράθεση προς το συμβατικό. Ο Ζήνων, όσο ήταν ακόμα μαθητής του κυνικού Κράτη, έγραψε μια Πολιτεία που είχε κάποια κοινά χαρακτηριστικά με την πλατωνική. διέφερε όμως από αυτήν κυρίως στο εξής: Ενώ ο Πλάτων περιέγραφε μια ιδανική πολιτεία υπό την διακυβέρνηση μεν των φιλοσόφων αλλά προς το συμφέρον όλων των κατοίκων της, ο Ζήνων περιέγραφε μια πόλη που περιλάμβανε μόνο τους σοφούς, που υπακούν στον κοινό φυσικό και ηθικό νόμο. Έτσι, η Ζήνωνος Πολιτεία ανέκαθεν θεωρούνταν ως η παγκόσμια κοινότητα των σοφών. Σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Πλούταρχος στο απόσπασμα η Πολιτεία του Ζήνωνα α) δεν διακρίνει τους ανθρώπους βάσει των διαφορετικών θεσμών τους (ἰδίοις δικαίοις), β) σε αυτήν όλοι οι άνθρωποι είναι συμπολίτες. γ) σε αυτήν όλοι μετέχουν στον ίδιο τρόπο ζωής (βίος) αλλά και στην ίδια αρμονική και εύτακτη πολιτεία (κόσμος). Μοιράζονται, δηλαδή, τόσο το ζῆν, όσο και το εὐ ζῆν και δ) μοιάζει με αγέλη που βόσκει στο ίδιο κοπάδι αρμονικά (σύννομη) και διατρέφεται / ανατρέφεται με κοινές αρχές (νόμῳ κοινῷ).
​Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Μάρκος Αυρήλιος αναφέρει πως α) οι άνθρωποι είναι μέρη ενός συνόλου που υπακούει σε φυσικούς νόμους, ενώ δεν τους εντάσσει σε μικρότερες κοινότητες που ακολουθούν και τηρούν συμβατικούς ανθρώπινους θεσμούς και β) συνδέονται μεταξύ τους ως ομοειδή μέρη αυτού του συνόλου με μια συγγένεια. Έτσι, με αυτά τα δεδομένα κατά νου οι άνθρωποι δεν πρέπει να δυσανασχετούν για τίποτα που το σύνολο ορίζει στα μέρη του, αφού αξιολογικά και οντολογικά το όλον προηγείται του μέρους και έχει προτεραιότητα. Άλλωστε, το ίδιο το σύμπαν δεν εσωκλείει μέσα του τίποτα επιζήμιο για το ίδιο και δεν υπόκειται σε καμιά αρνητική εξωτερική επίδραση που να το κάνει να δημιουργεί βλάβες στον εαυτό του. Επομένως, οι άνθρωποι, κατά τον Μάρκο Αυρήλιο, πρέπει ως μέρη του κόσμου να είναι πάντα ικανοποιημένοι με οποιαδήποτε εξέλιξη αυτό τους επιφυλάσσει και να μη λειτουργούν ακοινώνητα εναρμονίζοντας κάθε αυθόρμητη τάση με το κοινωνικό συμφέρον, φέρνοντας στον νου ότι είναι «συγγενείς» με τους συνανθρώπους τους. Άλλωστε κάτι τέτοιο ισχύει και σε μια εύτακτη Πολιτεία όπου η ζωή κυλά αρμονικά και πολίτης επιδίδεται σε πράξεις ωφέλιμες για τους συμπολίτες του και ικανοποιείται με όσα η Πολιτεία του απονέμει.

Β.3
α) ένταση
β) προαιρετική
γ) κράση
δ) πληθυσμού
ε) χρήσης

Β.4
1. γ
2. α
3. β
4. α
5. α

Γ1. Οι αρχηγοί στην Σάμο και προπαντός ο Θρασύβουλος, ο οποίος είχε πάντα βέβαια την ίδια γνώμη, όταν άλλαξε/μετέβαλε την πολιτική κατάσταση, ώστε να επαναφέρει (από την εξορία) τον Αλκιβιάδη, [και] τέλος από τη Συνέλευση του Λαού/Εκκλησία του Δήμου έπεισε τους περισσότερους από τους στρατιώτες, και αφού οι ίδιοι αποφάσισαν για τον Αλκιβιάδη επιστροφή από την εξορία και αμνηστία, (ο Θρασύβουλος) αφού έπλευσε προς τον Τισσαφέρνη έφερε πίσω στην Σάμο από την εξορία τον Αλκιβιάδη, επειδή νόμιζε (ότι ήταν) μοναδική σωτηρία, αν αποσπάσει τον Τισσαφέρνη για χάρη τους από τους Πελοποννησίους.

Γ2. Ο Αλκιβιάδης στη Συνέλευση του Λαού μιλώντας για την πολιτική κατάσταση μεγαλοποιεί την επιρροή που ασκεί στον Τισσαφέρνη, για να φοβίσει τους ολιγαρχικούς της Αθήνας και περισσότερο για να διαλυθούν γρήγορα οι ολιγαρχικές οργανώσεις (οἵ τε οἴκοι τὴν ὀλιγαρχίαν ἔχοντες φοβοῖντο αὐτὸν καὶ μᾶλλον αἱ ξυνωμοσίαι διαλυθεῖεν). Παράλληλα, επιδίωκε να ενισχύσει την εκτίμηση του στρατού της Σάμου στο πρόσωπό του και να ενθαρρύνει τους στρατιώτες (οἱ ἐν τῇ Σάμῳ τιμιώτερόν τε αὐτὸν ἄγοι εν καὶ αὐτοὶ ἐπὶ πλέον θαρσοῖεν). Τελευταία του σκοπιμότητα ήταν οι εχθροί (οι Πελοποννήσιοι) ν’ αρχίσουν να έχουν μεγάλες αμφιβολίες για τον Τισσαφέρνη και έτσι να χάσουν τις υπάρχουσες ελπίδες τους (οἵ τε πολέμιοι τῷ Τισσαφέρνειὡς μάλιστα διαβάλλοιν τα οκαὶ [ἀπὸ] τῶν ὑπαρχουσῶν ἐλπίδων ἐκπίπτοιεν).

Γ.3.α πλῆθος – πλήθεσι
ἰδίαν – ἰδιαιτέραν/ ἰδιωτέραν
πολλά- πλεῖστα
ἑαυτοῦ – ὑμᾶς αὐτᾶς
ὑπαρχουσῶν – ὑπαρχόντων
ἐλπίδων – ἐλπίδι

Γ.3.β. ἔπεισε – πέπεικε
ψηφισαμένων – ἐψηφισμένων
πλεύσας – πεπλευκώς
κατῆγεν – κατῆχε/ καταγήοχε

Γ4.α. τὰ πράγματα: αντικείμενο στο ρήμα «μετέστησε»
ἄδειαν: αντικείμενο στη μετοχή «ψηφισαμένων»
ὡς τὸν Τισσαφέρνην: εμπρόθετος προσδιορισμός κίνησης σε πρόσωπο στη μετοχή «πλεύσας»
ἐκκλησίας: υποκείμενο στη γενική απόλυτη μετοχή «γενομένης»
τῶν μελλόντων: επιθετική μετοχή, που λειτουργεί ως ετερόπτωτος προσδιορισμός, γενική προσδιοριστική αντικειμενική στο «ἐλπίδας»
οἴκοι : επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στη μετοχή «οἵ ἔχοντες»
τῷ Τισσαφέρνει : αντικείμενο στο εχθρικής διάθεσης ρήμα «διαβάλλοιντο».

Γ4.β. πλεύσας : είναι επιρρηματική χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο «Θρασύβουλος» που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα «κατῆγεν».
Ανάλυση σε δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση : ἐπεί/ἐπειδή ἔπλευσε









ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ: • Κύπρου 51, τηλ. 2109941471, 2109935566 • Γερουλάνου 103, τηλ. 2109911067
ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ: • Ναυαρίνου 12, τηλ. 2109944396,
ΓΛΥΦΑΔΑ: Λ. Βουλιαγμένης 147 & Πραξιτέλους 2, τηλ. 2109680008
www.romvos.edu.gr - email : support@romvos.edu.gr