Ανατροπή κατάσχεσης από δικαστήριο λόγω καταχρηστικότητας από Funds

Δεν είναι λίγες οι φορές που στην επικαιρότητα έχουμε δει εικόνες από εξώσεις κατόπιν πλειστηριασμού που λαμβάνουν χώρα με επεισοδιακό τρόπο με πολίτες να εκδιώκονται με την βία από τις περιουσίες τους. Αν και δυστυχώς όταν μία υπόθεση φτάνει στην διαδικασία της έξωσης οι ενέργειες που μπορεί να κάνει νομικά ένας οφειλέτης είναι περιορισμένες, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που η έξωση μπορεί να αποτραπεί αν οι απαραίτητες ενέργειες γίνουν έγκαιρα σε προγενέστερα στάδια της διαδικασίας.

Στο παρακάτω άρθρο θα εξετάσουμε μερικές περιπτώσεις από την πρόσφατη νομολογία των δικαστηρίων που κλήθηκαν να αποφασίσουν για την εγκυρότητα επιβολής κατάσχεσης σε περιουσίες οφειλετών. Στις αποφάσεις αυτές το αποτέλεσμα ήταν εν τέλει να επέλθει ανατροπή της κατάσχεσης λόγω της καταχρηστικής συμπεριφοράς των εταιριών διαχείρισης σε βάρος των οφειλετών.

ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΚΑΤΑΣΧΕΣΗΣ ΛΟΓΩ ΜΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΕΝΩ ΥΠΗΡΧΕ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

Σε υπόθεση που κρίθηκε με την υπ’ αριθ. 2397/2023 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ), είχαμε περίπτωση στεγαστικού δανείου όπου η οικογένεια βρέθηκε σε οικονομική δυσχέρεια η οποία επιτάθηκε λόγω προβλημάτων υγείας της κόρης τους με αποτέλεσμα να χάσουν την ρύθμιση του δανείου τους. Εν συνεχεία και ενώ η κατάσταση τους είχε βελτιωθεί, ζήτησαν από την εταιρία διαχείρισης την εκ νέου ρύθμιση της οφειλής τους.

Στο σκεπτικό του το δικαστήριο αναφέρει πως σε περίπτωση δυσχέρειας του αντισυμβαλλομένου της τράπεζας να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του από την πιστωτική σύμβαση λόγω πρόσκαιρης οικονομικής αδυναμίας του, που, όμως υπερβαίνει τα όρια της αντοχής του, η καλόπιστη από την πλευρά της τράπεζας συμπεριφορά επιβάλλει σ’ αυτήν την υποχρέωση να ανεχθεί μία εύλογη καθυστέρηση στην εκπλήρωση της παροχής του οφειλέτη, ιδίως όταν η επιδίωξη της άμεσης εκπλήρωσης της παροχής του πρόκειται να οδηγήσει σε πλήρη οικονομική καταστροφή του, χωρίς ουσιαστικά κέρδος για την ίδια. Κατά την έννοια αυτή η τράπεζα θα πρέπει, σε περίπτωση πρόσκαιρης οικονομικής αδυναμίας του πελάτη της να αποφύγει την εσπευσμένη καταγγελία της μεταξύ τους πιστωτικής σύμβασης προπάντων όταν οι απαιτήσεις της είναι ασφαλισμένες με εμπράγματες ή προσωπικές ασφάλειες ο δε πελάτης της βρίσκεται σε άμεση οικονομική εξάρτηση απ’ αυτή και δεν οφείλει σε τρίτους αφού τότε οι παραπάνω ενέργειες της προσλαμβάνουν καταχρηστικό χαρακτήρα (ΑΠ 323/2021, ΑΠ 1352/2011, ΕφΑΘ 342/2023, δημ. ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, παγ. νμλγ.)

Ενώ ωστόσο η εταιρία διαχείρισης έδωσε την εντύπωση ότι επρόκειτο να καταθέσει νέα πρόταση ρύθμισης, αυτή προχώρησε σε κατάσχεση της περιουσίας της οικογένειας με σκοπό να βγει σε πλειστηριασμό. Το δικαστήριο τότε έκρινε πως η εταιρία διαχείρισης ήταν υποχρεωμένη να προτείνει στους ανακόπτοντες δανειολήπτες που σημειωτέον είναι συνεργάσιμοι, τρόπους ρύθμισης της οφειλής τους και μάλιστα με όρους πολύ ευνοϊκότερους απ’ ό,τι θα μπορούσε να τους προτείνει το πιστωτικό ίδρυμα που χορήγησε αρχικά το δάνειο, συνεπώς το να επισπεύσει την ανακοπτόμενη αναγκαστική εκτέλεση είναι κατά τις περί δικαίου και ηθικής αντιλήψεις του μέσου κοινωνικού ανθρώπου μη ανεκτή και συνεπώς καταχρηστική και συνεπώς το δικαστήριο προχώρησε στην ακύρωση της κατάσχεσης.

Συνοπτικά, η ουσία της παραπάνω απόφασης είναι πως το Δικαστήριο έκρινε καταχρηστικό το ότι η εταιρία διαχείρισης προχώρησε σε κατάσχεση ενώ υπήρχε επικοινωνία με τους οφειλέτες για πιθανό διακανονισμό και προχώρησε στην ακύρωση της κατάσχεσης.

ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΝΑ ΕΠΙΛΕΓΟΥΝ ΤΟ ΗΠΙΟΤΕΡΟ ΔΥΝΑΤΟ ΜΕΣΟ

Σε άλλη υπόθεση η οποία κρίθηκε με την υπ’ αριθμ. 34/2023 Απόφαση του Mονομελούς Πρωτοδικείου Γυθείου (ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ) όπου και πάλι το αποτέλεσμα ήταν η ανατροπή της κατάσχεσης, είχε επιβληθεί σε οφειλέτη κατάσχεση σε ακίνητό του αξίας 300.000 ευρώ για ποσό 50.000. Ως τιμή εκκίνησης του πλειστηριασμού δε ορίστηκαν τα 175.000 ευρώ. Το εν λόγω ακίνητο αποτελούταν από τρία διαμερίσματα στα οποία έμεναν οικογένειες. Να σημειωθεί πως ο οφειλέτης διέθετε και άλλα περιουσιακά στοιχεία μικρότερης αξίας στα οποία μπορούσε να στραφεί η εταιρία διαχείρισης.

Το γεγονός λοιπόν πως η εταιρία διαχείρισης προχώρησε σε κατάσχεση ενός περιουσιακού στοιχείου δυσανάλογης αξίας σε σχέση με το ύψος της οφειλής σε συνδυασμό με τις δυσμενείς συνέπειες που θα είχε αυτή η ενέργεια σε τόσους ανθρώπους, οδήγησε το δικαστήριο να κρίνει την πράξη αυτή ως “ιδιαίτερα σκληρή” με συνέπειες δυσβάσταχτες τόσο για τον οφειλέτη όσο και τους λοιπούς ενοίκους. Το δικαστήριο κατέληξε ότι η επιβολή της κατάσχεσης στην κύρια και μοναδική κατοικία- οικογενειακή στέγη του ανακόπτοντος αξίας υπερτριπλάσιας της οφειλής του […] φέρει τα χαρακτηριστικά στοιχεία της κατάχρησης δικαιώματος, κατ’ άρθρο 281 ΑΚ, ως υπερβαίνουσα προφανώς τα όρια τα επιβαλλόμενα από την καλή πίστη και τα χρηστά ήθη, αλλά και από τον κοινωνικό και οικονομικό σκοπό του δικαιώματος και επομένως, είναι καταχρηστική, κατά την έννοια της διάταξης του άρθρου 281 ΑΚ και εντεύθεν άκυρη. […] Τούτο συμβαίνει εν προκειμένω, διότι αποδείχθηκε ότι η ικανοποίηση της παραπάνω απαίτησης της καθ’ ής δεν θα ήταν εφικτή με μόνη την επιβολή αναγκαστικής κατάσχεσης στην κατασχεθείσα κύρια και μοναδική κατοικία πλήρους κυριότητας του ανακόπτοντος, στην οποία διαμένει με την οικογένεια του ενώ θα ήταν εφικτή η ικανοποίηση της παραπάνω απαίτησης της καθ’ ής εάν επέλεγε πρώτα το μέτρο της εξωδικαστικής ρύθμισης της οφειλής ή αν επέλεγε να κατάσχει ένα άλλο περιουσιακό στοιχείο του οφειλέτη.

Έχουμε λοιπόν μια ιδιαίτερα σημαντική απόφαση καθώς το δικαστήριο δέχτηκε μεταξύ άλλων πως η μη επιλογή του μέσου του διακανονισμού της οφειλής και η απευθείας επιβολή κατάσχεσης μπορεί να θεωρηθεί καταχρηστική συμπεριφορά εκ μέρους της εταιρίας διαχείρισης.

Τέλος δεν είναι σπάνιο αν και δεν εντάσσεται στις παραπάνω περιπτώσεις, κατασχέσεις να ανατρέπονται εξαιτίας τυπικών σφαλμάτων των Τραπεζών και των εταιριών διαχείρισης κατά την διαδικασία (βλ. ενδεικτικά την υπ’ αριθμ. 127/2023 Απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πατρών όπου επήλθε ανατροπή κατάσχεσης εξαιτίας αμέλειας της εταιρίας διαχείρισης να συγκοινοποιήσει νομιμοποιητικά της έγγραφα).

* του Γεώργιου Μυκωνιάτη, Δικηγόρου Αθηνών
Διγενή Ακρίτα 6, Αργυρούπολη Αττικής