Ικέτης και εκπολιτιστής - Στο βάθος του αλήσμονα χρόνου

Αυτό το περίεργο αγαλματάκι, από πυλό ή χαλκό, του γυμνού από την μέση και επάνω ανδρός, που με το ένα χέρι κλείνει τα μάτια του, προβληματίζει τους αρχαιολόγους. Το βρίσκουμε παντού, στα ερείπια των ιερών των αρχαίων πολιτισμών, στην Κρήτη, στην Ελευσίνα, στην Ινδία και στην Λατινική Αμερική. Αποκλήθηκε λατρευτής γιατί η στάση του ανδρός προδίδει κίνηση δέους ή προσευχής.

Διαβάζουμε «ναυα», σε γραμμική Α στην εγχάρακτη επιγραφή στο χάλκινο αγαλματίδιο που εκτίθεται στο μουσείο του Ηρακλείου. Μάλιστα στην γραφή που κάποιοι λένε πως δεν την έχουμε διαβάσει ακόμη.

Ναύα λοιπόν εκ του νέω. Νη - έω = έρχομαι, με το (νη) εξέλιξη του μακρού (νε), εμφαντικό μόριο που διατηρήθηκε και στην Ιταλική μέχρι σήμερα. Έρχομαι δια της θαλάσσης, διότι μόνο δια της θαλάσσης ταξίδευαν σε μακρινούς τόπους τότε, και εκ τούτου πλέω και κολυμπώ όπως επίσης νέος, εφόσον είμαι μικρής ηλικίας και τα νέα, οι ειδήσεις που μόλις έφθασαν καθώς και οι παράγωγες λέξεις: ναύς, ναυτικός, ναυτιλία, ναυπηγείο κλπ.

Ναύα λοιπόν, ο ερχόμενος δια της θαλάσσης, ο ταξιδιώτης, ο προσερχόμενος να προσκυνήσει στο ιερό, ο «ικέτης» κατά τον Ησύχιο. Λατρευτής, προσκυνητής ή ικέτης, πρόκειται για το αφιέρωμα του μύστη που προσέρχεται στον τόπο λατρείας της θειότητας για να προσκυνήσει ή να μυηθεί.

Τι είναι όμως αυτό που μπορεί να συνδέει πολιτισμούς που απέχουν τόσο πολύ στον χώρο αλλά και στον χρόνο μεταξύ τους. Την απάντηση μας την δίνει ο Αντώνης Βασιλάκης, διδάκτορας προϊστορικής αρχαιολογίας, σε ένα θαυμάσιο άρθρο του που δημοσιεύτηκε στον ΔΑΥΛΟ του Φεβρουαρίου 2001.

Διερευνώντας το τελετουργικό των μυστηριακών θρησκειών, ανακαλύπτουμε την φράση κλειδί «Κονκς ομ παξ». Με την φράση αυτή καλούσε ο ιεροφάντης τους προσηλυτιζόμενους στα Ελευσίνια μυστήρια που κρατούσαν με το ένα χέρι κλειστά τα μάτια κατά την διάρκεια της μυήσεώς τους, να κατεβάσουν το χέρι και να δουν μετά το πέρας της τελετής. Η ακριβής μετάφραση είναι: «αρκετά ανά τους οφθαλμούς». Πιο συγκεκριμένα :

Κονκς = κόγχη , κόγχος -> οφθαλμός
Ομ = ανά , αιολικός τύπος της πρόθεσης ( βλ. ομμένω αντί αναμένω)
Παξ = αρκετά , παρακελευσματικό επιφώνημα εκ του πήγνυμι, πηγνύω = πήζω, πακτώνω, στερεώνω, παγιώνω (πρβλ. λατινικό pax = ειρήνη)

Στην Ασία και συγκεκριμένα στην Ινδία, σε ένα παρεμφερές τελετουργικό μυήσεως ο Βραχμάνος καλεί του μύστες να ανοίξουν τα μάτια τους με την φράση «κάνσα ομ πάνσα», και στην νότιο Αμερική ο ιεροφάντης των Μάγιας με την φράση «κόνεξ όμον πάνεξ».

Τρεις κόσμοι διαφορετικοί, τρεις χρονικές στιγμές διαφορετικές, αλλά τρεις θρησκείες με το ίδιο τελετουργικό και την ίδια περίπου γλώσσα. Ποια μπορεί να είναι τα συμπεράσματα; Είναι γνωστό ότι τα θρησκευτικά ιδιώματα, από την φύση τους συντηρητικά, δεν επιδέχονται εύκολα αλλαγές. Στα μαντεία των Δελφών και της Θήβας, στους ιστορικούς χρόνους, η γλώσσα της Πυθίας και του ιεροφάντη δεν ήταν κατανοητή από τους κοινούς θνητούς και χρειαζόταν η μετάφραση του ιερέα για να κατανοήσουν τον χρησμό. Αυτό όμως το γλωσσικό ιδίωμα ήταν κατανοητό από τους Κάρες της Μικράς Ασίας. Το γεγονός σηματοδοτεί μια παλαιότερη μετανάστευση από την περιοχή της Θήβας προς την απέναντι ακτή της Ασίας, ως εκείνης του γενάρχη των Φοινίκων, πρίγκιπα Φοίνικος υιού του Κάδμου.

Ο κ. Βασιλάκης αποδίδει αυτή την συγκυρία στην εξάπλωση και αποδοχή της μινωικής θρησκείας των θαλασσοπόρων, εμπόρων και μεταλλωρύχων Κρητών, από τους ντόπιους πληθυσμούς, στα πέρατα του κόσμου. Η γλώσσα όμως; Πως είναι δυνατόν οι ιερείς να απευθύνονται στους πιστούς σε μια γλώσσα που δεν κατανοούν. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβαίνει. Πρέπει λοιπόν να αποδεχθούμε ότι η γλώσσα αυτή ήταν κτήμα των πιστών, ότι την μιλούσε έστω μια μειονότητα, μια ελίτ, για κάποιας έστω μικρής διάρκειας χρονική περίοδο.

Και έρχεται στο νου μας ο Lonko Kilapan με τους Σπαρτιάτες Αραουκανούς της Χιλής, ο Joseph Yahunda ο οποίος με το «Hebrew is Greek» αποδεικνύει ότι η Εβραϊκή, η Αραμαϊκή και Αραβική, είναι διάλεκτοι της ελληνικής, η μελέτη του πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης για τα εμπλουτισμένα με ελληνικές λέξεις γλωσσικά ιδιώματα των νήσσων του Ειρηνικού, από την νήσο του Πάσχα έως την Χιλή, ο αείμνηστος Θωμόπουλος με το δίτομο έργο του «Τα Πελασγικά», με το οποίο επισημαίνει την ελληνική καταγωγή των γλωσσών οι οποίες ομιλούνται στην ανατολική μεσόγειο τον 6ο αιώνα π.Χ. , ο Μανέθων με τα «Αιγυπτιακά» του, που επιβεβαιώνει τον J. Yahunda και οι λευκές μειονότητες, διάσπαρτες στην Αμερική και στην Ασία, όπως οι Καλάς του Αφγανιστάν και οι Αϊνού της Ιαπωνίας, που αναζητούν σήμερα την εθνική και γλωσσική τους ταυτότητα.

Όλα αυτά επιβεβαιώνουν την παγκόσμια διασπορά των Ελλήνων, πριν και μετά τον μεγάλο κατακλυσμό. Δεν θα παραλείψω μαρτυρίες και διαπιστωμένες ομοιότητες στα ήθη και έθιμα καθώς και γλωσσικά υπολείμματα που επιβεβαιώνουν την επαφή πληθυσμών στα πέρατα της γης με τους Έλληνες, εμπόρους και εξερευνητές κάποιας εποχής, φαινόμενο που εξακολουθεί να υπάρχει και να αναπαράγεται και στις μέρες μας, για άλλους λόγους φυσικά και με άλλα κίνητρα.

«Ανοίξτε τα μάτια σας» Η ίδια επίκληση απευθύνεται και σε μας από την αναγκαιότητα των καιρών. Ο πλούτος της γνώσης, της αγάπης και του ήθους που προσφέρουν ο πολιτισμός και οι παραδόσεις μας, αρκούν για να διατηρήσουμε το πνεύμα ακμαίο και ικανό, για να στηρίξουμε την πνευματική και ηθική μας υπόσταση και να κρατήσουμε διακριτούς τους στόχους, σε καθεστώς ελευθερίας και Δημοκρατίας.

Ο μεσαιωνικός δυτικός σκοταδισμός καραδοκεί. Ο ασιατικός βαρβαρισμός επίσης αποτελεί σήμερα παρά ποτέ, ορατό κίνδυνο και ο νέος κόσμος μας αγαπά όσο εξυπηρετούμε τα συμφέροντά του.

Τα δεσμά είναι έτοιμα σε κάθε εποχή και εμείς αποφασίζουμε κάθε φορά αν θα απλώσουμε τα χέρια ή θα προτάξουμε τα στήθη. Γρηγορείτε το δίλημμα είναι διαρκές και αέναον.