H ώρα του πολέμου στην Ουκρανία

Τύμπανα πολέμου στην Ουκρανία. Μας άφησε έκπληκτους ή μας έπιασε στον ύπνο η κίνηση της Ρωσίας;
Τολμώ να πω πως όχι. Αυτό που τις τελευταίες ημέρες διακήρυσσε ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, αμφισβητούσαν οι Ευρωπαίοι, επιφυλάσσονταν ουδέτερες χώρες και πίστευαν ακράδαντα οι Ουκρανοί είναι εδώ και λίγες ώρες η δραματική πραγματικότητα.

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ανακοίνωσε κατά τη διάρκεια έκτακτου διαγγέλματός του ότι ενέκρινε την έναρξη στρατιωτικής επιχείρησης στην Ουκρανία. Σημείωσε ότι στόχος της επιχείρησης είναι η προστασία του λαού της ανατολικής Ουκρανίας. Εξήγησε ότι οι συνθήκες απαιτούσαν την ανάληψη αποφασιστικής δράσης από τη Ρωσία. Είπε ότι η ρωσική κυβέρνηση δεν μπορούσε πλέον να ανέχεται τις απειλές από την Ουκρανία. Διαβεβαίωσε πως σκοπός δεν είναι η κατοχή του ουκρανικού εδάφους.

Και κάπως έτσι η Ρωσία διεξάγει ανοιχτό πόλεμο κατά της Ουκρανίας, τη δεύτερη σε έκταση χώρα της ηπείρου μας, που βιώνει τη χειρότερη στρατιωτική σύγκρουση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Είναι αλήθεια ότι κάτι ανάλογο συνέβη το 2008, όταν η Ρωσία κατατρόπωσε στρατιωτικά τη Γεωργία και αναγνώρισε τις συμμαχικές της, ντε φάκτο αυτόνομες «Δημοκρατίες» της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας- το ανάλογο των αποσχιστικών οντοτήτων του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, στην παρούσα κρίση. Με αυτόν τον τρόπο δημιούργησε μια παγωμένη σύγκρουση και απέτρεψε την ένταξη της Γεωργίας στο ΝΑΤΟ χωρίς να πληρώσει ιδιαίτερο τίμημα.

Τι κάνει τη Ρωσία να είναι τόσο φιλοπολεμική χώρα; Η Ρωσία είχε κάνει σαφές από την περασμένη άνοιξη ότι εξέταζε το ενδεχόμενο να κατοχυρώσει στρατιωτικά ότι η Ουκρανία δεν θα γινόταν μέλος του ΝΑΤΟ και θα επιλυόταν σύμφωνα με τις ρωσικές θέσεις η κρίση στα ανατολικά.

Η συγκέντρωση στρατιωτικών δυνάμεων, ήδη από την περασμένη άνοιξη, έδειξε να λειτουργεί ως πίεση για διαπραγμάτευση τόσο προς την Ουκρανία όσο και προς τη Δύση.

Το κρίσιμο σημείο ήταν ότι η Ρωσία ζήτησε ταυτόχρονα μια επίλυση του ουκρανικού ζητήματος στο πλαίσιο των Συμφωνιών του Μινσκ, δηλαδή με αυτονομία των ανατολικών περιοχών και ένα διαφορετικό καθεστώς συλλογικής ασφάλειας στην Ευρώπη με χαρακτηριστικά την μη επέκταση του ΝΑΤΟ, ξεκινώντας από τη ρητή δέσμευση ότι δεν θα γίνει η Ουκρανία μέλος του ΝΑΤΟ και την επιστροφή σε μια συνθήκη ως προς τη διάταξη ενόπλων δυνάμεων ανάλογη με αυτή που ίσχυε στη δεκαετία του 1990.

Η Ρωσία όμως δεν πήρε τις εγγυήσεις που ήθελε. Η Δύση επ’ ουδενί δεν συζητούσε τη δεδομένη στιγμή την αλλαγή της διαρρύθμισης της συλλογικής ασφάλειας της Ευρώπης. Από την άλλη , η Ουκρανία δεν ήθελε να θέσει σε κίνδυνο τα κυριαρχικά της δικαιώματα και να επηρεαστεί η εδαφική της ακεραιότητα. Ο Ρώσος Πρόεδρος, προσκολλημένος στην πεποίθησή του ότι η Δύση δεν είχε την πρόθεση να θέσει εδαφικό καθεστώς στην ευρύτερη περιοχή, με διάφορες κινήσεις στρατιωτικού περιεχομένου, ανακινούσε συνεχώς το θέμα.

Έτσι και προκειμένου να δείξει την στρατιωτική ισχύ και υπεροχή έναντι άλλων δυνάμεων, η Ρωσία εκτίμησε ότι ο μόνος εύκολος τρόπος, πέραν της διπλωματίας, για να προωθηθεί ο στρατιωτικός συσχετισμός είναι η χρήση πολεμικών μέσων.

Εν έτει 2022, οι συσχετισμοί στον παγκόσμιο χάρτη έχουν αλλάξει. Η παραδοσιακή διπλωματία από κάποιες χώρες αντιμετωπίζεται ως ένας τρόπος επίλυσης διαφορών, αλλά όχι πια αποτελεσματικός. Αναποτελεσματικός καθώς οι χώρες αρκούνται σε διακηρύξεις αλλά όχι σε πραγματικό αποτέλεσμα. Χώρες δε που έχουν έντονη στρατιωτική παρουσία και ισχύ υιοθετούν την στρατιωτική επέμβαση ως τον πλέον αποτελεσματικό και άμεσο τρόπο επίλυσης διαφορών.

Η Ρωσία πιστεύει πως η Ουκρανία θα γονατίσει άμεσα και πως η ουκρανική κυβέρνηση θα εξαναγκαστεί αργά ή γρήγορα σε συνθηκολόγηση. Οι κυρώσεις που ανακοινώνονται από ευρωπαϊκής πλευράς θα είναι το αντίβαρο στις εχθροπραξίες. Η Ρωσία πιστεύει πως μπορεί να υπάρξει αντιστάθμισμα και ότι στο τέλος κερδισμένη πια θα μπορέσει να απολαύσει τα οφέλη από τον στρατιωτικό συσχετισμό στο έδαφος.

Στην ουκρανική κρίση δοκιμάζονται πολλά: Τα όρια του Διεθνούς Δικαίου, η ισχύς των Συνθηκών αλλά και το ίδιο το δικαίωμα των κρατών να ζουν ελεύθερα. Όπως και απειλούνται πολλά: από τη γεωπολιτική σταθερότητα στην Ευρώπη μέχρι τη διεθνή ενεργειακή ισορροπία.

Το ερώτημα όμως είναι ένα και χρήζει απάντησης: Η Ρωσία επιδιώκει πραγματικά τη δημιουργία ενός εδαφικού status quo ή είναι μέρος ενός βασικότερου σχεδίου για διεθνή αποσταθεροποίηση για να επιδιώξουν ευρύτερα οφέλη;