28η Οκτωβρίου 1940: Όταν το “εμείς” νίκησε τον διχασμό

Η 28η Οκτωβρίου δεν είναι απλώς μια ημερομηνία στο εθνικό μας ημερολόγιο. Είναι μια στιγμή ορόσημο που συμπυκνώνει όσα μπορεί να πετύχει ένας λαός όταν αφήνει πίσω του τις διαφορές και πορεύεται με ενότητα και πίστη. Το πρωινό του 1940, η Ελλάδα δεν στάθηκε απέναντι σε έναν εισβολέα μόνο με στρατό και όπλα. Στάθηκε με ψυχή, με αξιοπρέπεια, με ένα “εμείς” που ένωσε ανθρώπους από κάθε γωνιά της χώρας  και κάθε γωνιά του πολιτικού φάσματος.

Στα χωριά και στις πόλεις, στα βουνά της Πίνδου και στα χαρακώματα, δεν υπήρχαν κόμματα, δεν υπήρχαν χρώματα. Ο δεξιός και ο αριστερός, ο αγρότης και ο υπάλληλος, ο εργάτης και ο δάσκαλος, πολέμησαν πλάι-πλάι. Δεν τους ένωνε μια ιδεολογία, αλλά η ανάγκη να υπερασπιστούν το δικαίωμα να είναι ελεύθεροι. Εκεί, μέσα στο χιόνι και στη φωτιά, γεννήθηκε το πιο δυνατό μήνυμα της νεότερης ελληνικής Ιστορίας, πως η εθνική ενότητα δεν είναι σύνθημα, αλλά πράξη.

Το «ΟΧΙ» του 1940 δεν ήταν κραυγή ανυπακοής, ήταν η έκφραση μιας συλλογικής ευθύνης. Δεν ειπώθηκε για να αμφισβητήσει θεσμούς, αλλά για να υπερασπιστεί αξίες. Δεν ήταν μια πράξη άρνησης, αλλά μια πράξη κατάφασης προς την ελευθερία, την αξιοπρέπεια, την εθνική αυτοσυνείδηση. Και μέσα από αυτό το “όχι”, γεννήθηκε ένα μεγάλο “ναι”. Ναι στη ζωή, στη χώρα, στον άνθρωπο που υπερασπίζεται το δίκιο του χωρίς φόβο.

Ογδόντα πέντε χρόνια μετά, το μήνυμα εκείνης της ημέρας μοιάζει πιο επίκαιρο από ποτέ. Ζούμε σε μια εποχή όπου οι φωνές του διχασμού επιστρέφουν με νέα προσωπεία, άλλοτε στο όνομα της “ανυπακοής”, άλλοτε στο όνομα μιας δήθεν “προοδευτικότητας” που επιλέγει να αποδομεί αντί να εμπνέει. Η απαξίωση των εθνικών συμβόλων, η αμφισβήτηση της ιστορικής μνήμης, η ειρωνεία απέναντι σε όσους μιλούν για πατρίδα, δεν είναι ένδειξη εξέλιξης· είναι ένδειξη λήθης.

Η ελευθερία δεν χτίζεται με συνθήματα και δεν φυτρώνει μέσα από την αμφισβήτηση των θεμελίων. Κατακτάται καθημερινά, με σεβασμό, με συλλογική ευθύνη, με επίγνωση της ιστορικής διαδρομής που μας έφερε ως εδώ. Ο Άγνωστος Στρατιώτης που στέκει στο Σύνταγμα δεν είναι διακοσμητικό μνημείο. Είναι ο καθρέφτης κάθε Έλληνα που αντιλαμβάνεται πως πίσω από το όνομά του κρύβονται χιλιάδες άλλοι, ανώνυμοι ήρωες που πρόσφεραν ό,τι είχαν για να μπορούμε εμείς σήμερα να διαφωνούμε ελεύθερα.

Η Ελλάδα του 1940 απέδειξε ότι η μεγαλύτερη δύναμη ενός λαού δεν βρίσκεται στα μέσα που διαθέτει, αλλά στην ενότητα που μπορεί να επιδείξει. Όταν η χώρα κινδύνευσε, δεν υπήρχε “εγώ”. Υπήρχε μόνο “εμείς”. Και αυτό το “εμείς” ήταν που ανέτρεψε την ιστορική ισορροπία, που έκανε ένα μικρό έθνος να σταθεί απέναντι σε μια αυτοκρατορία και να νικήσει.

Σήμερα, η πρόκληση δεν είναι στρατιωτική. Είναι ηθική, πολιτική, κοινωνική. Να θυμόμαστε πως η ελευθερία και η δημοκρατία δεν αντέχουν όταν οι πολίτες χωρίζονται σε στρατόπεδα, όταν η εθνική μνήμη γίνεται αντικείμενο ειρωνείας και όταν η ενότητα υποκαθίσταται από τη μικροπολιτική.

Το “ΟΧΙ” του 1940 ήταν η πιο δυνατή στιγμή αυτογνωσίας της Ελλάδας. Κι αν κάτι αξίζει να κρατήσουμε από εκείνη την εποχή, είναι πως η Ιστορία δικαιώνει πάντοτε εκείνους που ενώνουν, ποτέ εκείνους που διχάζουν. Γιατί στο τέλος, το “εμείς” είναι εκείνο που πάντα νικά.